Robert Liston, škotski hirurg iz 19. vijeka, postao je legenda ne samo zbog svojih hirurških vještina, već i zbog nevjerovatne brzine kojom je amputirao udove.
U vremenu kada nije postojala anestezija niti adekvatna sterilizacija, brzina je često bila presudna – doslovno razlika između života i smrti.
Poznat kao najbrži nož na Zapadu, Liston je stekao reputaciju izvođenja operacija u djeliću vremena koje je bilo potrebno drugim hirurzima. Ta vještina istovremeno je izazivala divljenje i strah.
Najnotorniji trenutak njegove karijere dogodio se 1847. godine, kada je izveo amputaciju noge za svega 25 sekundi. U toj žurbi da smanji bol i spasi život, slučajno je odsjekao i prste svom asistentu. Tragično, i pacijent i asistent su ubrzo umrli od infekcije.
Treća žrtva bio je posmatrač – drugi hirurg u sali – kojem je Liston nožem zarezao odjeću. Uvjeren da je smrtno ranjen, čovjek je doživio šok i preminuo. Time je Liston postao vjerovatno jedini hirurg u historiji sa operacijom koja je imala 300% smrtnost.
Iako je mnogima spasio život zahvaljujući brzini, njegove metode su bile poznate po grubosti – znao je posjeći odjeću pacijenata, povrijediti asistente ili posmatrače i napraviti prebrze, ponekad neprecizne rezove.
Robert Liston rođen je u župnom dvoru u Eklsmečanu, kao sin Margaret Ireland iz Culrossa i velečasnog Henrija Listona, svećenika i izumitelja. Eklsmečan se nalazi u Zapadnom Lothianu, zapadno od Edinburga.
Medicinu je počeo studirati 1808. godine na Univerzitetu u Edinburgu, a 1810. postao je asistent čuvenog doktora Johna Barclaya. Šest godina kasnije, otišao je u London kako bi se dodatno usavršavao kod Vilama Blizarda. Vratio se u Edinburg, gdje je predavao anatomiju.
Godine 1818. postaje bolnički hirurg u Kraljevskoj bolnici u Edinburgu, ali je otpušten 1822. zbog nesuglasica s dr Georgeom Bellom. Vraćen je tek 1827.
Savremenici su ga opisivali kao izuzetno efikasnog, ali i brutalnog – mogao je amputirati nogu za dvije i po minute, a neke operacije završavao za svega nekoliko sekundi.
Bio je visok 187 cm, operisao je obučen u tamnozeleni kaput i gumene čizme. Sa krvlju umrljanim čizmama skakao je preko daski do pacijenata, koji su bili onesviješteni, zavezani i obliveni znojem. Prije svakog zahvata uzvikivao bi studentima:
Mjerite mi vrijeme, mjerite mi vrijeme!
Prisustvo njegovog noža bilo je toliko brzo da su svjedoci tvrdili kako se činilo da su zvuk i slika rezanja istovremeno nastupali.
Kako bi imao slobodne ruke, znao bi staviti krvavi nož među zube – scene koje je opisao engleski hirurg Richard Gordon u svojim spisima.
Robert Liston preminuo je 7. decembra 1847. godine od aneurizme abdominalne aorte. Ostao je zapamćen kao simbol brutalne, ali revolucionarne faze hirurgije prije moderne medicine.
