Prije otprilike 252 miliona godina, život na Zemlji doživio je najgori udarac u svojoj historiji – masovno izumiranje poznato kao “Veliko izumiranje”, koje je zbrisalo oko 90% svih živih bića. Ono što je uslijedilo zbunjivalo je naučnike decenijama: planeta je postala smrtonosno vruća i ostala takva narednih 5 miliona godina.
Sada tim međunarodnih istraživača tvrdi da je uz pomoć ogromne kolekcije fosila pronašao odgovor – i sve se vrti oko tropskih kišnih šuma. Njihova otkrića, objavljena u časopisu Nature Communications, ne samo da razjašnjavaju ovu drevnu misteriju, već i šalju ozbiljno upozorenje čovječanstvu koje i dalje koristi fosilna goriva i zagrijava planetu.
Veliko izumiranje, izazvano masovnim vulkanskim erupcijama na području današnjeg Sibira, oslobodilo je goleme količine ugljen-dioksida i stakleničkih plinova. Rezultat: okeani su zakiseljeni, ekosistemi uništeni, a planeta se pretvorila u nepodnošljivo vruće okruženje. Ipak, ostalo je pitanje – zašto se klima nije stabilizovala ni milionima godina nakon prestanka erupcija?
Istraživači sa univerziteta u Leedsu i Kineskog univerziteta geonauka otkrili su da je ključ u propasti tropskih kišnih šuma. Analizom fosila iz Kine, uspjeli su mapirati prisustvo biljaka i drveća kroz vrijeme i prostor oko događaja izumiranja. Otkrili su da je gubitak vegetacije ozbiljno oslabio sposobnost planete da skladišti ugljik.
Šume su prirodni “klimatski amortizer” – apsorbuju ugljen-dioksid i podržavaju procese koji ga uklanjaju iz atmosfere. Njihovim nestankom, Zemlja je izgubila tu zaštitu, a nivo CO₂ ostao je visok milionima godina.
“Kad šume odumru, cijeli ciklus ugljika se mijenja”, rekao je profesor Benjamin Mills. Profesor Michael Benton, koji nije bio dio studije, dodaje da bez šuma dolazi do poremećaja ciklusa kiseonika i ugljika, što vodi dugoročnom klimatskom kolapsu.
Naučnici upozoravaju da bi slična “klimatska tačka preokreta” mogla zadesiti i moderni svijet ako tropske kišne šume danas propadnu zbog zagrijavanja. Čak i da u tom trenutku čovječanstvo potpuno zaustavi emisije, klima se možda neće oporaviti – naprotiv, proces zagrijavanja bi se mogao ubrzati.
Iako postoji nada da su današnje šume otpornije, to nije izgovor za neaktivnost. “Ova studija je upozorenje”, kaže Mills. “Postoji granica koju ne smijemo preći. Ako previše zagrijemo tropske kišne šume, znamo šta slijedi. A to je katastrofa.”
