Održavanje dobrih odnosa između Sjedinjenih Američkih Država i Evrope dugo se smatralo zdravim razumom među liderima s obje strane Atlantika. Upravo je to partnerstvo donijelo decenije mira, stabilnosti i prosperiteta.
A onda je došao predsjednik Donald Trump.
U svom drugom mandatu, Trump i njegovi najbliži saradnici pokazali su duboko nepoštovanje prema Evropi, prvenstveno zbog uvjerenja da kontinent iskorištava SAD kada je riječ o sigurnosti i trgovini. Tvrde da je Amerika decenijama subvencionirala evropsku odbranu, dok su zauzvrat dobijali carine i trgovinske barijere.
No, antipatija prema Evropi ima i ideološke korijene.
Majda Ruge iz Evropskog vijeća za vanjske odnose smatra da je Trumpova vanjska politika produžetak njegovih unutrašnjih “kulturnih ratova” protiv liberalizma.
„Evropa se smatra jednim od uporišta liberalizma“, rekla je Ruge, piše CNN.
Pokret „Učinimo Ameriku ponovo velikom“ inspirisan je razočarenjem u globalizaciju, međunarodne institucije i liberalne vrijednosti – uključujući politike prema rodnim pravima, obrazovanju i migraciji. Sve to, dodaje Ruge, Evropu stavlja na „pogrešnu stranu“ kulturnog sukoba.
Potpredsjednik JD Vance se istakao kao jedan od najžešćih kritičara Evrope. Na Minhenskoj sigurnosnoj konferenciji optužio je Evropu za napuštanje temeljnih vrijednosti, navodeći da najveća prijetnja nije Rusija ili Kina, već „unutrašnji slom Evrope“.
U intervjuu za britanski portal UnHerd, Vance je rekao:
„Evropska sigurnosna infrastruktura cijeli moj život bila je subvencionirana od strane SAD. To nije interes ni Evrope ni Amerike.“
Vance je, prema The Atlanticu, u jednoj privatnoj poruci na aplikaciji Signal izjavio da ne podržava američki napad na Hute u Jemenu jer bi to „više koristilo evropskim nego američkim ekonomijama“.
„Mrzim kada opet moramo spašavati Evropu“, napisao je.
Trump je još ranije doveo u pitanje članstvo SAD-a u NATO-u i princip kolektivne odbrane iz Člana 5. U trenutku njegovog prvog mandata, 22 od 27 članica NATO-a nisu trošile dogovorenih 2% BDP-a na odbranu. Do 2024. godine, broj onih koji nisu ispunili cilj sveden je na samo osam članica.
Ruge i Sudha David-Wilp iz Njemačkog Maršalovog fonda upozoravaju da povlačenje iz transatlantskog saveza može SAD koštati više nego koristi.
„SAD su imale korist od ove mreže posljednjih 70 godina, kako politički, tako i ekonomski“, rekla je David-Wilp.
Više od 120 milijardi dolara pomoći Ukrajini potrošeno je unutar SAD-a, najvećim dijelom kroz ugovore s američkim proizvođačima oružja, navodi konzervativni American Enterprise Institute. Čak četiri od pet najvećih svjetskih proizvođača naoružanja su američke kompanije.
Istraživanja pokazuju da bi rotacija trupa u Evropi koštala američke poreske obveznike skoro 70 miliona dolara više godišnje nego stalna prisutnost.
Trump je više puta pokazao prezir prema Evropskoj uniji. Tvrdio je, netačno, da mu je EU otežala širenje golf resorta u Irskoj, te da je „formirana da prevari SAD“. Ovo je paradoksalno jer je SAD, predvođen Harryjem Trumanom, aktivno pomagao osnivanje EU kao stabilnog i prosperitetnog saveznika.
Iako je SAD imao trgovinski deficit s EU u robi, imao je suficit u uslugama. Trgovina između dvije strane u 2023. iznosila je 1,4 triliona dolara. Međutim, Trump je uveo carine od 25% na evropski čelik i aluminij, i zaprijetio dodatnim kaznenim mjerama.
Iako do otvorenog trgovinskog rata nije došlo, povjerenje između SAD-a i Evrope je ozbiljno narušeno – možda i nepovratno. Trumpova politika izolacionizma i „America First“ narativa jasno pokazuje da se transatlantski odnosi nalaze u svojoj najtežoj fazi u posljednjih 70 godina.
